ثابت . [ ب ِ ] (اِخ )ابن ابراهیم بن زهرون . طبیب حرانی مکنی به ابی الحسن .مؤلف مطرح الأنظار گوید (۱) کنیت او ابوالحسن و از اطبای مشهور مائه ٔ چهارم هجری ، و بوفور علم و حدس صائب معروف بود. عبیداﷲبن جبرئیل گوید در ایامی که عضدالدوله ٔ دیلمی وارد بغداد شد ابوالحسن ثابت بن ابراهیم در بغداد مقیم و سرآمد اطبای آن دیار بود. روز ورود عضدالدوله از اطبای بغداد اول کس که نزد او رفت ثابت بن ابراهیم طبیب مزبور و سنان طبیب بودند عضدالدوله از معرف حال آن دو نفر پرسش فرمود، معرف عرض کرد که دو طبیب معتبر شهر بغداد می باشند عضدالدوله گفت بحمداﷲ ما در کمال صحت و عافیتیم و محتاج آنها نیستیم و التفاتی بآن دو طبیب نکرد وهر دو با کمال خجلت به دهلیزخانه مراجعت کردند. سنان طبیب که اصغر سناً از ثابت بن ابراهیم بود بثابت گفت که بما بسی گران است که با این کثرت علم و وفور دانش از نزد این مرد با این خفت بیرون آییم اگر اجازت دهی بمجلس برگشته و جوابی که سزاوار است بر وی عرضه دارم ثابت قبول کرد و هر دو پیش عضدالدوله معاودت کردند. سنان عرض کرد أطال اﷲ بقاءالملک همانا که موضوع علم ما حفظ صحت است و ملک حاجتمندترین تمام مردم است بدان موضوع . عضدالدوله را این تقریر خوش آمد و فرمود صدقت یا حکیم ، سپس آن دو طبیب را در جرگه ٔ اطبای حضور خویش منسلک فرمود. گویند یک سال پیش از آنکه عضدالدوله مبتلا بمرض اختلال دماغ شود ثابت بن ابراهیم خبر داده بود. در باب حدس صائب و تقدمهٔالمعرفه ٔ آن حکیم در کتب تواریخ حکایات غریبه ذکر کرده اند چون اغلب آنها خالی از اغراق نبود لذا بذکر آنها نپرداخت . وفات ثابت بن ابراهیم بنا بنوشته ٔ مورخ خزرجی در یازدهم ذی القعده ٔ سنه ٔ خمس و ستین و ثلثمائهٔ (365 هَ . ق .) در شهر بغداد اتفاق افتاد و تولد او بنا بنوشته ٔ مورخ مزبور در شهر ذی القعدهٔ ثلاث و ثمانین و مأتین (283 هَ . ق .) در شهر رقه بوده ، ولی صاحب کتاب مختصرالدول وفات ثابت را در سال 369 ضبط کرده . از تألیفات حکیم مزبور دو کتاب مابین اطبا معروف است یکی کتاب اصلاح مقالات یوحنابن سرابیون و دیگری اجوبه ٔ مسائلی است که بعضی از اطبای عصر از وی سؤال کرده اند - انتهی . قفطی در تاریخ الحکما گوید (۲) که ابوالحسن ثابت بن ابراهیم روز جمعه یازده شب مانده از شوال سال 369 در بغداد وفات کرد و مولدش در رقهٔ شب پنجشنبه دو شب مانده از ذی القعده ٔ سال دویست و هشتاد و سه بود. دکتر لکلرک در تاریخ طب عرب آورده است : پدرش ابراهیم نیز طبیب بود و در حرّان میزیست . ابوالحسن ثابت پزشکی مجرب و حاذق بود ابن بطلان درکتاب خود بدانجا که از معالجه ٔ جدید بعض امراض مانند فالج که قبلاً بوسیله ٔ ادویه ٔ محرکه مداوا میشد بحث کرده ذکر او آورده است . ابوالفرج بن العبری از حدس وحذاقت ثابت اموری حکایت کرده که بیشتر معرف بی باکی اوست تا غریزه ٔ طبی وی و او برادری داشت بنام هلال بن ابراهیم که در بغداد طبابت میکرد و شهرتی داشت و در خدمت امیرامراء توزون میزیست . رجوع به ابی الحسن الحرانی و تاریخ الحکماء قفطی ص 101، 111، 112، 115 شود.