الکسی ماکسیموویچ پشکوف که بعدها با نام ماکسیم گورکی شهرتی دنیاگیر کسب کرد، در سال ۱۸۶۸ در نیژنی نووگرود که بعدها گورکی نامیده شد متولد شد. از همان کودکی فقر چهرهٔ منحوس خود را به او نمایاند. به همین دلیل مدتی مانع ادامهٔ تحصیل وی گردید. به عنوان شاگرد کفاش، شاگرد نقاش، کارگر کشتی و ... کار می‌کرد و زندگی را می‌گذراند. او در میان مردم می‌زیست و در میان مردم کار می‌کرد. اشتیاقی که به کتاب پیدا کرده...
شیخ اشراق به جماعت صوفیان و از همه بیشتر، به بایزید بسطامی و حسین منصور حلاج ارادت قلبی داشت، اما به نظر او توفیق کشف بدون طی مراتب مقدماتی به سالک دست نمی‌داد یا دست کم استمراری نداشت و در نتیجه رد مطلق حکمت بحثی را از جانب صوفیان در دست نمی‌دانست. از حکیمان معاصرش هم که به پی‌روی از پیشکسوتان حکمت مشا در شرح و بسط فلسفه‌ای ارسطو می‌کوشیدند و خروارخروار کتاب در این باب می‌نوشتند تا ... .
به نام آن‌که جان را فکرت آموخت چراغ دل به نور جان برافروخت زفضلش هردو عالم گشت روشن زفیضش خاک آدم گشت گلشن .......... گذشته هفت‌و‌ده از هفتصد سال زهجرت ناگهان در ماه شوال رسولی با هزاران لطف و احسان رسید از خدمت اهل خراسان بزرگی کاندر آنجا هست مشهور به انواع هنر چون چشمهٔ هنر .........
حجهٔ‌الاسلام، امام زین‌العابدین، ابوحامد محمدبن، محمدبن، محمدبن احمد طوسی غزالی، فقیه شافعی، از خانواده ایرانی از مردم ”طابوان“ طوس در سال ۴۵۰ هجری قمری، اواخر عهد طغرل سلجوقی متولد گردید. پدرش مردی عادی اما درویش متعبد و صالح بود و از اینکه از سواد محروم است همیشه متأثر بوده بدین منظور به هنگام مرگش دو فرزند خود محمد و احمد را به یکی از دوستان صافی‌ضمیر و صوفی مشربش به نام ابوحامد احمدبن محمد راذ...
آندره ژید نویسندهٔ نامدار فرانسوی، که مدت نیم قرن حضوری نمایان در عرصهٔ ادب فرانسه داشت و تأثیر شگفت‌آور نوشته‌هایش در سال‌های پس از جنگ جهانی بر اکثر مخاطبان به‌ویژه نسل جوان انکارناپذیر بود. و روحی رهائی یافته بود، از این پس دست به نوشتن آثاری زد که از تجربیاتی سرچشمه می‌گرفت که از او ”موجودی تازه“ ساخته بودند از میان این آثار می‌توان از مائده‌های زمینی (۱۸۹۷)، ضد اخلاق (۱۹۰۲)، در تنگ (۱۹۰۹) ن...
در این قسمت کوشش شده است تا آنجا که بتوانیم و فرصت اجازه می‌دهد، عوامل جذابیت سخنان مولوی را مطرح کنیم. ضمناً برای هر یک از آن عوامل، توضیحات و نمونه‌هائی از سخنان مولوی را بیاوریم. به مطالعه‌کنندگان پیشنهاد می‌کنیم ـ هر قدر بتوانند ـ با صرف وقت مناسب و دقت در تأویل در محتویات فرازهای سخنان مولوی بیاندیشند و نتایج و تفکرات و تحقیقات خود را برای خدمت به فرهنگ عالی انسانی اسلامی، به جامعه تقدیم کنند...
حافظ، حافظهٔ ماست. گاه می‌توان به حافظ پرداخت، و گاه نمی‌توان پرداخت! و مجموعهٔ حاضر محصول این گرایش بی‌اختیار است. نه اینکه در سکر و بیخودی نوشته شده باشد بلکه در صحو به نگارش درآمده و از سهو هم خالی نیست. در میان تحقیقات ادبی عصر جدید، شاخهٔ حافظ‌شناسی اگر خود درخت تناوری نشده باشد نهالی ریشه‌دار و بارآور است. سیری در تحقیقات حافظ پژوهی کردیم و ”رونق بازار حافظ‌شناسی“ به شیفتهٔ حافظ جرأت می‌بخ...
نیک‌مردی که پیش ما ارجمند است چند شب پیش کتابی به من داد و چنین گفت: ”این دربارهٔ حافظ است من دلم می‌خواهد شما آن را بخوانید...“ من دانستم او دلبستگی به حافظ دارد و چون کتاب دربارهٔ حافظ و شعرهای اوست و ستایش‌هائی از او رفته می‌خواهد من بخوانم. آن را گرفتم و وعده دادم بخوانم و چون وعدهٔ خود را به‌کار بسته و آن را خوانده‌ام اینک می‌خواهم به یک رشته گفتارهائی در آن زمینه بپردازم، و این رشته گفتارها...
عزیزم قلب من رو به تو پرواز می‌کند مرا ببخش! از این جرم بزرگ که دوستی است و جنایت‌ەا به مکافات آن رخ می‌دهد چشم بپوشان؟ اگر به تو عزیزم خطاب کرده‌ام تعجب نکن خیلی‌ها هستند که با قلبشان مثل آب یا آتش رفتار می‌کنند. عارضات زمان آنها را نمی‌گذازد که از قلبشان اطاعت داشته باشند و هر ارادهٔ طبیعی را در خودشان خاموش می‌سازند... .
پدر من میرزا محمد تقی بن حاجی احمد که اجدادش از طوایف فرس است در اوایل جوانی کدخدای قصبهٔ خامنه بود من توابع تبریز. بعد از معزولی در سنه ۱۸۱۱ مسیحیه به عزم تجارت به ولایت شکی آمد در شهر نخو دختر برادر آخوند حاجی علی اصغر را به حبالهٔ نکاح درآورده است. از این منکوحه او در سنه مسیحیه ۱۸۱۲ به‌وجود آمده‌ام. بعد از دو سال از این تاریخ حاکم ولایت شکی جعفرقلی خان خوئی وفات کرده است به همین سبب غربای ای...
گاهی اوقات دنیای واقعی بسیار ضد و نقیض می‌شود. همیشه لبریز از انصاف و مهربانی نیست. در دنیای واقعیت همهٔ داستان‌ها پایان خوشی ندارند. از این رو است که گاه و بی‌گاه به دنبال خیال می‌گریزیم زیرا در آنجا همه چیز بر وفق مراد است و به پایان خوشی ختم می‌شود. می‌خواهیم موجودات افسانه‌ای در سرزمین‌های خیالی را باور کنیم. می‌خواهیم نیروهای جادوئی، دوستان خوب، قدرت خیر و غلبهٔ آن بر شر را باور کنیم. همهٔ...
الحمدالله الذی ارسل رسلا مبشرین و منذرین لئلا یکون الناس علی‌الله حجهٔ بعد الرسل و خص من بینهم حبیبه محمدا بالهدایهٔ الیه علی اعدل الطرق و اقوم السبیل و اقام علی نباهته و نبوته شواهد صادقهٔ عادلهٔ و علی جلالته فی رسالته دلایل...
یادداشت‌هائی که در اینجا به‌طور تدریجی و برای نخستین بار به خواننده عرضه می‌شود، بین سال‌های ۱۹۹۰ـ۱۹۹۵ در یک مطالعه جدی ادبیات مغرب‌زمین فراهم شد. پس از سال‌ها خواندن به زبان فارسی و طفیل سفرهٔ مترجمین گرانقدر بودن فرصتی پیدا شد تا کتاب‌هائی را که جالب می‌دیدم به زبان انگلیسی بخوانم هرچند که برخی از این آثار خود ترجمه از زبان دیگری به انگلیسی بود. در وهله اول عشق به ادبیات انگیزهٔ اصلی خواندن داس...
هرگاهی که به نام شمسون (شمشون) برمی‌خورم بی‌درنگ به یاد ایام خوش نوجوانی می‌افتم، زمانی که پول اندک جیبی خود پس کشی کرده هرهفته یکی دو بار با هم‌صنفان و دوستان به تنها سینمای شهرمان (هرات) می‌رفتم. این سینما در انقلاب‌ها و جنگ‌های داخلی، نخست به محلی ناامن و متروک، تحویلخانه و باشگاه خصوصی ورزشی تبدیل شد و سپس ”طالبان“ فاتحهٔ آن را خوانده و شالوده‌اش را برکندند و ریاست ترانسپورت بخش بخش خصوصی و مس...
گنچارف در مقابل هنر برخاسته از یک نظریه یا مفهوم، با بحث دربارهٔ فرآیندهای خلق ادبی، آثار خود را موکداً در زمره معقولهٔ ”خلاقیت ناخوداگاه“ قرار می‌دهد. منظور وی این بود که وقتی (تصویرسازی) خلاق وی به جوش می‌آمد به عینه تصاویر و صحنه‌هائی را می‌دید که به وضوح از قلم وی تراوش می‌کردند. پیامد اتخاذ چنین سبک هنری از سوی گنچارف این بود که وی هیچ گاه تمایل نداشت داستان‌های خود را دفعتاً از آغاز تا انتها...
این‌همه فریاد و هی‌های مولوی بر سر چیست!؟ چه دردی در انسان دیده است که اینگونه از عمق جانش فریاد بر می‌آورد؟ در کار او چنان جدّیتی دیده می‌شود که گوئی ”بیخودانه“ دارد در کوچه‌های بلخ می‌دود و فریاد سر می‌دهد که ”ای آدمیزادگان چرا خفته‌اید! مگر نمی‌بینید که خانه و هستی‌تان دارد در آتش می‌سوزد! مگر نمی‌بینید که زندگیتان دارد در رنج و ادبار می‌گذرد و تباه می‌شود!؟ این چه خواب سنگینی است که شما را در...
حلقهٔ کوران به چه کار اندرید؟! عنوان کتاب را ”هَلِه“ یا ”هِلِه“قرار دادیم که نمی‌دانم کدام صحیح است. و این عنوان چیزی است که هدف مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد. هله یعنی ”توجه دادن آدمیان به امری خطیر“. بسیار لازم است که تو انسان به چگونگی گذشت عمر خودت توجه کنی. از هزاران سال پیش انسان متوجه شده است که بدترین دشمن او ”خود“ اوست و این فرمایش رسول خردمند اسلام است. در هزاران سال گذشته صدها مکتب و سی...
لغت فرس اسدی را نخستین بار پاول هُرن٬ ایران شناس آلمانی در ١٨٩٧ میلادی براساس نسخه‌ای که در کتاب خانه واتیکان نگاهداری می‌شود و در تاریخ ٧٣٣ هجری کتابت شده، در برلن به چاپ رسانید. این نسخه در آن زمان تنها نسخه شناخته‌شده آن کتاب بود. بعدها از این کتاب چهار نسخه دیگر به دست آمد. مرحوم عباس اقبال٬ در چاپی که در ١٣١٩ شمسی از این کتاب به دست داد٬ از چاپ هرن و سه نسخه خطی دیگر کتاب استفاده کرد و به نسخ...
از بزرگترین مورخین و ادبای عصر مغول، حمدالله مسوتفی قزوینی است که شاید به دلیل اینکه تحت‌الشعاع مخدوم مشهورترش، خواجه‌رشیدالدین فضل‌الله قرار گرفته، اهمیت بعضی آثارش آنچنان که باید شناخته نشده است. از منشئاتش دو کتاب تاریخ گزیده و نزههٔ‌القلوب هم به طبع رسیده و هم در مواردی به زبان‌های خارجی ترجمه شده‌اند اما مهم‌ترین اثرش که ظفرنامه نام دارد تاکنون چاپ نشده و اگر هم در جائی به ان اشاره شده، در ضم...
رودکی نامدارتر از آنست که من در اینجا بخواهم دربارهٔ شخصیتش سخنی بگویم. اما شایسته دیدم که یکی از سروده‌های معروفش را در اینجا بیاورم و علت سرایش آنرا بیان کنم. این سروده بلندبالا که به همت مؤلف تاریخ سیستان برای ما برجا مانده است اکنون به ”قصیده خمریه رودکی“ معروف است. این قصیده را رودکی به افتخار بزرگمردی به نام ابوجعفر صفاری ـ فرماندار سیستان از سال 301 تا 342 خورشیدی ـ سروده و در مجلس بزم امیر...
نوشته‌های هدایت چندان فراوان نیست، اما به‌طور قابل ملاحظه‌ای گوناگون است. بیست یا بیست و پنج نوشته که اغلب آنها به صد صفحه نمی‌رسد و چند مقاله در مجلات، مجموعهٔ آثاری که در ادبیات معاصر ایران این همه مؤثر بوده عبارت از همین است. مهم‌ترین قسمت این آثار داستان‌های آن است. داستان‌های کوتاه و سرگذشت‌هائی که به دقت تنظیم شده است و با نکتهٔ برجسته‌ای پایان می‌یابد. استعداد صادق هدایت رشد و گسترش زیادی...
در جوامع بسته و خفه که نسیم اندیشه‌های گوناگون نمی‌وزد و گفتگوهای آزاد جریان ندارد، حالتی پدید می‌آید که می‌توان آن را ”خاله زنک بازی روشنفکرانه“ نام نهاد. شاید دیده باشید که خاله‌زنک‌ها وقتی که از کارهای خانه آسوده می‌شوند توی کوچه لب جوی آب کنار یکدیرگ می‌نشینند و تخمه می‌شکنند و وراجی و شایعه‌سازی می‌کنند. بسیاری از روشنفکران ما هم چنین‌اند. یعنی از آنجا که به اندارهٔ این خاله خامباجی‌ها هم کا...
”گوته اشعار حافظ را به دیدهٔ شکلی مطلوب و آرمانی برای سرودن شعر در دوران سالخوردگی خویش می‌نگرد“ بر اساس مدارک و شواهد موجود گوته ساعر بزرگ کلاسیک آلمان به هر چه که رنگ و بوی فرهنگ و هنر یونان باستان را داشت عشق می‌ورزید و از اوان جوانی به تمام مظاهر تمدن عهد هخامنشی بسیار علاقمند بود. امپراطوری عظیمی که از سال ۵۵۷ تا ۳۳۰ پیش از میلاد دوام داشت و بر پایه‌های آزادمنشی، بردباری و گذشت استوار بود به...
آقای ناصر پورپیرار از سال ۱۳۷۹ به بعد، با انتشار مجموعه کتاب‌هائی با نام کلی ”تأملی در دنیای تاریخ ایران“ و نیز با انجام دادن مصاحبه‌هائی به ویژه با رسانه‌های متمایل به فرقهٔ پان‌‌ترکیسم و سزانجام با تأسیس وبلاگی در عرصهٔ اینترنت (۱۳۸۲) بدعت شگرف و بی‌سابقه‌ای را در مدخل و مبحث تاریخ‌نگاری بر جای نهاد و بحث‌ها و مناقشات چندی را به راه انداخت. بر نهادهٔ بنیادین آقای پورپیرار در نوشتارهای‌اش آن اس...
هر اثر هنری، کل یکتا و منفردی است: ”ارگانیسمی“ مستقل و هنری و برخوردار از ”حیات“ و واقعیتی خاص خویش است. ولی، از این گذشته، پدیداری تاریخی نیز هست: محصول هنرمندی مشخص و متعلق به مکتب و دوره و فرهنگی معین و مصداقی از ویژگیهای سبکی است که وجه مشترک آن و آثار دیگر همان هنرمند و همان مکتب و دوره و فرهنگ است. و سر انجام اینکه کارهای هنری از جهت خوبی و حقیقت و اهمیت مختلف اند: هر اثر هنری یا تا درجه ای...
