گردش راه‌نامه راه‌آهن
مراحل مختلف گردش راه‌نامه راه‌آهن از موقع صدور تا تحويل کالا به شرح زير است:
- صدور راه‌نامه واگن در نسخ کامل توسط فرستنده
- تحويل کالا به ايستگاه مبداء با ممهور شدن راه‌نامه واگن توسط ايستگاه مبداء
- دريافت رونوشت راه‌نامه واگن توسط فرستنده جهت تشريفات اداري
- ارسال کالا و راه‌نامه واگن به مقصد راه‌آهن
- تحويل قبض انبار کالا و اصل راه‌نامه واگن در مقصد به گيرنده
راه‌نامه‌ها
حمل بار به وسيله راه‌آهن از سه مبداء ورودى کشور (مرزهاى ايران و پاکستان، ايران و شوروى و ايران و ترکيه) است. از طريق دو مرز آبى بندر امام خمينى و بندر خرمشهر نيز صورت مى‌گيرد. در اين دو بندر حمل با راه‌آهن پس از انجام تشريفات گمرکى و يا پاساواني به مقاصد داخلى و يا گمرکات ثانوي، با امکانات راه‌آهن کشور و شرايط و مقررات تعرفه داخلى صورت مى‌گيرد.
پاساوان يا ترانزيت به تشريفات گمرکى که کالا را از يک گمرک به گمرک ديگر هدايت و ارسال مى‌کند، اطلاق مى‌شود.
در سه مبداء ورودى (ميرجاوه - جلفا - رازي) با توجه به مقررات حاکم بر قرارداد حمل خاص اين سه مسير حمل و نقل صورت مى‌گيرد. به غير از محمولات خرده بار اکثر محمولات به‌صورت واگن دربست تلقى شده و صاحب کالا سند حمل يعنى راه‌نامه واگن را تنظيم و عين واگن دربست را با راه‌نامه واگن تحويل راه‌آهن مى‌نمايد تا در مقصد توسط گيرنده دريافت گردد. مسؤوليت کليه مطالب اظهار شده در راه‌نامه واگن به عهده فرستنده بوده و راه‌آهن هيچ‌گونه مسؤوليتى را در قبال درست يا نادرست بودن مطالب عنوان شده نمى‌پذيرد. راه‌نامه واگن در حمل به وسيله راه‌آهن براساس مقررات متحدالشکل قرارداد حمل و نقل بين‌المللى کالا به وسيله راه‌آهن RU / CM حاوى اطلاعات ذيل مى‌باشد:
- نام و آدرس فرستنده
- تعيين ايستگاه مقصد، نام و آدرس گيرنده
- وزن کالا
- تعداد بسته‌ها و مشخصات بسته‌بندي
- شماره واگن
- ذکر جزئيات اوراق گمرکى و مراجع ادارى به‌صورت ضميمه
- نام و آدرس گيرنده کالا
- مسير
انواع مختلف راه‌نامه واگن
- در حمل بار از اروپا به ايران از خاک ترکيه راه‌نامه CIM
CIM: Convention International concernat le transport des Marchandises de fer. parchemins (کنوانسيون بين‌المللى حمل و نقل کالا با راه‌آهن)
- در حمل بار از خاورميانه به ايران راه‌نامه CMO&
CMO: Chemins deferds Moyen Orient (راه‌آهن‌هاى خاورميانه)
- در حمل بار از کشورهاى بلوک شرق و ترانزيت در خاک اتحاد جماهير شوروى سابق SMGS
SMGS (مخفف عبارت روسي: موافقت‌نامه حمل و نقل کالا با راه‌آهن)
- در حمل بار از شوروى به ايران، راه‌نامه دو زبانه راه‌آهن‌هاى ايران و شوروي
- در حمل بار از پاکستان به ايران (ايستگاه زاهدان) راه‌نامه راه‌آهن‌هاى ايران و پاکستان.