گمرک ايران بعنوان مرزبان اقتصادى کشور، نقش مهمى در وصول درآمدهاى دولت و همچنين اجراء سياست‌ها و خط مشى‌هاى اقتصادى - بازرگانى کشور دارد.
اعمال سياست‌هاى اقتصادى دولت در زمينه بازرگانى خارجى از قبيل حمايت از توليدات داخلي، کنترل ارز، کنترل الگوى مصرف، انتقاد دانش فنى و غيره از جمله وظايفى است که انجام آن به عهده گمرک ايران است. در اين راستا اجراء مقررات صادرات و واردات، تشخيص و اخذ حقوق و عوارض گمرکى و سود بازرگاني، مبازره با قاچاق، نظارت بر ترانزيت، پردازش و انتشار آمار بازرگانى خارجى از جمله وظايف کلى گمرک محسوب مى‌گردد.
تحويل گرفتن کالاهاى وارداتي، صادراتى و مسافرى از طريق زميني، دريائى و هوائي، نگهدارى و حفاظت آنها در انبارها و اماکن گمرکى و نظارت بر تحويل و تحول کالاهاى مزبور تا انجام تشريفات قانونى و ترخيص آن توسط صاحب کالا، يا نماينده قانونى وى و همچنين نظارت بر سلامت کالاهاى ورودى و خروجى از طريق اعمال مقررات قرنطينه، بهداشت و استاندارد و نيز ممانعت از ورود کالاهاى ممنوعه شرعى و قانونى و کالاهائى که در تعارض با فرهنگ و شئون ملى است، از جمله امورى است که مسؤوليت انجام آن بر عهده گمرک است.
نظارت‌هاى گمرکى بر کالاهاى وارداتى به منظور اعمال محدوديت‌ها و مقرارت بهداشتى و استانداردهاى ملى و نيز کنترل محل ساخت يا خواص و مشخصات اصلى کالاهاى مصرفى وارداتى به منظور حمايت از مصرف‌کنندگان و جلوگيرى از اغفال آنها از جمله مسؤوليت‌هائى است که گمرک عهده‌دار انجام آن است.