زریوار نگین فیروزه ای مریوان

مریوان با کوه و دشت‌های سرسبزی که پیرامونش را گرفته‌اند، مانند انگشتری است که زریوار، نقش نگین فیروزه‌اش را بازی می‌کند. گنبد آبی پیر شالیار در اورامان هم چنین است و از دور چشم‌ها را می‌رباید. سفری به مریوان و اورامانات انسان را غرق رنگ می‌کند.

مریوان با کوه و دشت‌های سرسبزی که پیرامونش را گرفته‌اند، مانند انگشتری است که زریوار، نقش نگین فیروزه‌اش را بازی می‌کند. گنبد آبی پیر شالیار در اورامان هم چنین است و از دور چشم‌ها را می‌رباید. سفری به مریوان و اورامانات انسان را غرق رنگ می‌کند.

مریوان از شهرهای استان کردستان است که به دلیل شرایط طبیعی و آب و هوایی، فرهنگ مردم و موقعیت جغرافیایی، از مناطق مورد علاقه گردشگران است.

رودخانه‌های فرعی و اصلی متعددی در این منطقه وجود دارد که در جذابیت و شکل‌گیری طبیعت منطقه نقش مهمی دارند. رودخانه‌های فرعی شهرستان مریوان نهایتاً با ملحق‌شدن به همدیگر رودخانه سیروان را تشکیل می‌دهند.

در بین جاذبه‌های فراوان استان کردستان، زریوار به عنوان بزرگترین چشمه آب شیرین دنیا از زیبایی خاصی برخوردار است. «زریوار» (زریبار) و «زری» در زبان کردی به معنای دریاچه است و مردم مریوان معتقدند در محل دریاچه، شهری بود که به نفرین درویشی که مردم با او و خانواده‌اش خوب رفتار نکرده بودند، به زیر آب رفت. هم‌اکنون در نزدیکی دریاچه، مقبره‌ای منسوب به آن درویش قرار دارد و زیارتگاه مردم مریوان است.

وسعت دریاچه زریوار به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر است. نیزارهای وسیعی این دریاچه آب شیرین را که آب آن از تعدادی چشمه و برف و باران تأمین می‌شود، دربر گرفته‌اند. این نیزارها و دیگر انواع گیاهان آبزی و حاشیه‌ای از جمله بارهنگ آبی، هزاران نی، نیلوفر آبی، نی، لویی، جگن، بزواش، نعنا و گندمیان زیستگاه مناسبی برای انواع جانداران از جمله ماهیان، پرندگان و پستانداران فراهم آورده‌اند.

اردک سرسبز، خوتکا، چنگر، گیلار، پرستوی دریایی و انواع کشیم، پرندگان بومی هستند که زیست‌شان در سال‌های اخیر به علت شلوغی دریاچه با مشکل مواجه شده است. برخی از این پرندگان را می‌توان در تمامی فصول سال مشاهده کرد. در محدوده دریاچه زریبار پستاندارانی شامل سگ آبی، روباه، گرگ، خوک وحشی، خرگوش و نوعی گربه وحشی زندگی می‌کنند. این دریاچه همچنین محل زیست ماهی‌های بومی از قبیل سیاه‌ماهی خالدار، سیاه‌ماهی معمولی، عروس‌ماهی، مارماهی و گونه‌های رهاشده شامل کپور معمولی، کپور آینه‌ای، فیتوفاک، آمور سفید و کپور سرگنده است.


از دیگر جاذبه‌های گردشگری مریوان جاده دور دریاچه است که مثل حلقه‌ای به دور دریاچه کشیده شده است. مردم و مسافران از این جاده سیاحتی برای تفریحات خود استفاده می‌کنند. در حاشیه این جاده، شش روستای برده‌رشه، ینگیجه، کانی‌سپیکه، پیرصفا، دره‌تفی، کانی‌سانان و نی قرار گرفته که طبیعت بکر و سرسبزشان توجه هر مسافری را به خود جلب می‌کند. طول این مسیر از سه‌راهی نی تا سه‌راهی برده‌رشه حدود ۱۸ کیلومتر می‌شود. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و اقامت شبانه از امکاناتی است که ضمن دیدن این روستاها برای گردشگران فراهم می‌آید.

دشت بیلو در ۱۵ کیلومتری شهر مریوان قرار دارد. این دشت با پوشش گیاهی و چشمه‌های آب و همچنین جنگل‌های اطراف آن پذیرای تعداد زیادی از اهالی شهر و روستاهای اطراف است.زیستگاه قلعه‌برد در ۱۵ کیلومتری شرق مریوان از دیگر مقاصد طبیعی مریوان است که بین روستاهای دری، نشکاش، کله یونجه، برده سفید، گلان، بلچه سور، انجمنه، چور و ننه قرار دارد و از همین نقاط می‌توان به آن وارد شد. وجود صخره‌های بزرگ و سنگلاخی بودن منطقه و پوشش‌های گیاهی بسیار متنوع از جمله درختچه‌های گلابی وحشی، ون، بلوط، بنه، بادام کوهی و زالزالک و آلبالوی وحشی پناهگاه خوبی برای حیوانات بزرگ جثه فراهم کرده است. خرس قهوه‌ای وحشی از گونه‌های برجسته منطقه است.

طبیعت زیبا در نقاط مختلفی از منطقه چشم‌نوازی می‌کند و منطقه تفریحی قمچیان در کنار جاده مریوان به سقز یکی از نقاطی است که مسافران را به خودجذب می‌کند. در قمچیان علاوه بر سرسبزی، در فصل بهار گیاهان خوراکی زیادی مانند قارچ، پیچک، ریواس می‌توان یافت. همچنین در کوه‌ها و دره‌های اطراف آن حیوانات وحشی از قبیل خرس، روباه، خرگوش، گرگ و انواع پرندگان مخصوصاً کبک وجود دارد. ارتفاعات اطراف شهر مریوان نیز مانند چاوک، قله‌ امام هر هفته پذیرای کوهنوردان بسیاری است.

دشت ناوطاق گاران در ۴۰ کیلومتری شهر مریوان و بین بخش‌های سرشیو و مرکزی، دیگر نقطه زیبای منطقه است. این دشت در فصل بهار به واسطه‌ی سرسبزی و طبیعت زیبا و چشمه‌های آب، پذیرای گردشگران زیادی است. در این محل علاوه بر گونه‌های مختلف، گیاهان خوراکی زیادی مانند ریواس، پیچک، کنگر، قارچ خوراکی می‌روید که در فصل بهار روزانه تعداد قابل ملاحظه‌ای از اهالی روستاهای اطراف آنها را جمع‌آوری می کنند و در شهر به‌فروش می‌رسانند.

ملاقوبی در سه کیلومتری مریوان در شمال روستای هجرت و جنوب ‌شرقی روستای برقلعه قرار گرفته و از قدیم زیارتگاه و تفریحگاه مردم منطقه بوده است. در این مکان درختان جنگلی زیادی وجود دارد و نام آن نیز برگرفته از وجود زیارتگاه شخصی به نام ملاقوبی است.

در مریوان، جدای از جاذبه‌های طبیعی، چندین مکان مذهبی نیز وجود دارد که هم به لحاظ مذهبی و معنوی از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند و هم از این نظر که جایگاه خوبی برای دیدن مردم و آشنا شدن با فرهنگ و آداب و رسوم‌شان خواهد بود.

بعضی از اماکن مذهبی عبارت‌اند از مرقد سید محمد ظهرالدین (پیرخضرشاهو) واقع در روستای پیرخضران، مرقد پیر توکل در بلکر، مرقد شیخ محمد نژمار در روستای نژمار بین سنه و مریوان، مرقد ملاابوبکر مصنفی در روستای چور، مرقد شیخ ذکریا در روستای کاکو ذکریا، مرقد پیر یونس در انجیران، مرقد ملا قطب‌الدین در روستای جوجه‌سازی، مرقد پیر یوسف در روستای نشکاش و مرقد درویش واقع بین روستای کولان و مریوان.

از آثار تاریخی مریوان و اطراف نیز می‌توان به قلعه هلوخان، مسجد سرخ، تپه کلین کبود از دوره اشکانی و ساسانی واقع در دشت مریوان، تپه و قلعه روستای ننه از دوران صفویه، پل گاران از دوره صفویه، قلعه گبری گرد از‌ دوره اشکانی، قبرستان تاریخی روستاهای پیله و بالک، تپه آسنگران روستای نی، تپه عبه فتول در کیلومتر ۹ جاده مریوان-سقز اشاره کرد.