
«كانون اصلاح و تربیت مركزی است جهت نگهداری , اصلاح و تربیت و تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكار یا بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال تمام سن داشته باشند » هدف قانونگذار از تمایز و جداسازی اینگونه بزهكاران توجه به واقعیتهای ملموس در جوامع شهری و تنگناهای ایجاد شده در مسیر زندگی افراد جامعه بخصوص كودكان و نوجوانان كه غالباً در اثر سوءاستفاده از ناآگاهی و عدم شناخت این قشر از قوانین و مقررات جاری و رشد عقلی و روانی می باشد
بزهكاری كودكان نوجوانان و روشهای خاص اصلاح و تربیت آنان با توجه به شرایط سنی و اجتماعی و علل و انگیزه های غالبا متفاوت بزهكاری در این قشر با سایر بزهكاران بزرگسال ، موجب نگرش و توجه جرم شناسان و جامعه شناسان و مددكاران اكثر جوامع شده و در نهایت موجب گردید تمهیداتی جهت نگهداری و تربیت و تهذیب كودكان و نوجوانان مجرم با قوانین خاص درنظر گرفته شود . به همین منظور در ایران در سال ١٣٤٧ در منطقه شمال غرب تهران واقع در محله شهرزیبا ساختمان و ابنیه اولین مجتع نگهداری اینگونه بزهكاران بنام (كانون اصلاح و تربیت كودكان و نوجوانان) تأسیس و شروع به فعالیت نمود . طبق ماده ١٨ آئین نامه قانونی و مقررات اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور كانون مزبور چنین تعریف گردیده است «كانون اصلاح و تربیت مركزی است جهت نگهداری ، اصلاح و تربیت و تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكار یا بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال تمام سن داشته باشند ». هدف قانونگذار از تمایز و جداسازی اینگونه بزهكاران توجه به واقعیتهای ملموس در جوامع شهری و تنگناهای ایجاد شده در مسیر زندگی افراد جامعه بخصوص كودكان و نوجوانان كه غالباً در اثر سوءاستفاده از ناآگاهی و عدم شناخت این قشر از قوانین و مقررات جاری و رشد عقلی و روانی می باشد .
براین پایه و استدلالات موجه با جداسازی بزهكاران نوجوان از بزرگسالان ، لزوم نگهداری و نظارت و تربیت و تهذیب و اصلاح و بازگشت آبرومندانه به جامعه از دغدغه های هرنوع جوامع مترقی محسوب و براین اساس كانون اصلاح و تربیت نیز با كادری مجرب و آموزش دیده با اهداف بر شمرده فعالیت خود را آغاز نمود .
▪ از لحاظ ساختاری كانون اصلاح و تربیت از بخشهای مختلفی تشكیل كه اهم آن به شرح ذیل می باشد :
ـ امور مدیریت داخلی و مددكاری
ـ بهداری و مركز مشاوره و سالن ملاقات
ـ امور فرهنگی و آموزش
ـ اداری ، مالی ، خدماتی
ـ امور انتظامی
در حال حاضر كانون زیرمجموعه اداره كل زندانهای تهران بوده و به عنوان یك مجتمع تربیتی نوجوانان زیر ١٨ سال (دختر و پسر) را نگهداری می كند .
● كانون اصلاح و تربیت تهران در یك نگاه
كانون اصلاح و تربیت تهران در سال ١٣٤٧ تأسیس و آغاز به كار كرد . با بررسی تاریخچهٔ آن به این نتیجه میرسیم كه اندیشه و ساماندهی این اقدام متناسب با نیاز جامعه و اطفال بزهكار بوده است.
كودكان و نوجوانان معارض قانون بخاطر رفتار یا انجام اعمالی به تشخیص دادگاه صالح به كانون اصلاح و تربیت تحویل میشوند. این مركز در ورود مددجو و صدور حكم آزادی نقشی ندارد، و دادگاه آن را تعیین مینماید. براساس مادهٔ ١٩ آییننامه قانونی و مقررات سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، كانون اصلاح و تربیت، مركزی است جهت نگهداری، اصلاح و تربیت، تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال سن داشته باشند. یكی از مهمترین آثار تأسیس كانون اصلاح و تربیت جداسازی مجرمین زیر ١٨ سال از مجرمین بزرگسال است. پس از آن اقدامات و فعالیتهای اصلاحی و تربیتی است. كانون در زمینی به مساحت تقریبی ٤٠ هزارمترمربع در شمال غربی تهران واقع شده است و دارای محل اسكان، ساختمان اداری، روانشناسی، مددكاری، بهداری، آشپزخانه، سالن غذاخوری، سالن ملاقات، كارگاههای فنیحرفهای، آموزشگاه، كتابخانه، ورزشگاه و استخر میباشد.
این مركز بطور میانگین سالانه ٢٦٣٧ نفر را پذیرش مینماید كه از بین آنان ٤٤٧ نفر دختر و ٢١٩٠ پسر میباشند و معمولاً ٢٥٠ نفر پسر و ٦٠ نفر دختر همزمان در آن اقامت دارند.
بزهكاری پدیدهای روانی و اجتماعی است و نظر به اینكه عوامل اجتماعی نقش مؤثری در بروز و رفع آن دارد، مدیریت و شیوه اداره كانون برمبنای اصل مشاركت میباشد.
▪ مشاركت سازمانهای بین المللی:
یونیسف اقدام به برگزاری دورههای آموزشی برای كاركنان و تسهیل تبادل تجارب علمی و عملی از طریق بازدیدهای بینالمللی نموده است و در تأمین امكانات آموزشی همكاری داشته است. همچنین كانون مورد بازدید گروههای مختلف بینالمللی مانند سازمان اصلاحات جزائی قرار گرفته است.
▪ مشاركت نهادهای دولتی:
وزارت آموزش پرورش با احداث هنرستان كاردانش، تأمین نیروی انسانی و برگزاری امتحانات رسمی با این مركز همكاری كرده است. سازمان فنی حرفهای وزارت كار و امور اجتماعی نیز با تأمین مربیان مجرب در برگزاری دورههای آموزش فنی حرفهای برای مددجویان مشاركت دارد. مجتمع قضائی رسیدگی به جرائم اطفال در تعریف شخصیت كودكان معارض قانون مشاركت دارد و در صدور احكامی كه بعضاً منجر به استفاده از مجازاتهای جایگزین حبس شده تأثیر گذار بوده است.
همچنین شهرداری تهران مسئولیت زیباسازی محوطه كانون را عهدهدار است و در راهاندازی خانههای حمایتی (خانه من) مشاركت دارد. سایر سازمانها و مؤسسات دولتی مانند تربیت بدنی و مراكز بهداشت و درمان منطقه نیز با این مركز همكاری دارند.
▪ مشاركت مردمی و سازمانهای غیردولتی (NGO):
اكثریت قریب به اتفاق همكاران مردمی ، زنان میانسال مجرب و تحصیل كردهای هستند كه به عنوان نمادی از مادر، با مددجویان ارتباط برقرار میكنند و پاسخگوی نیازهای عاطفی آنان میباشند. همكاران افتخاری این مركز همچنین در آموزش و تربیت مددجویان مشاركت دارند و از آنانی كه نیازمندند حمایتهای مالی مینمایند.
▪ مشاركت مددجویان تحت عنوان شورای شهر كانون:
شورای شهر كانون، توسط مددجویان مقیم كانون و از میان افراد داوطلب انتخاب میگردد و فردی كه حائز بیشترین آراء باشد بعنوان شهردار برگزیده میشود و مسئولیت كمیتههای فرهنگی، خدمات، بهداشت، انتظامی و ورزشی را به عهده میگیرد.
این امر به مددجویان امكان مشاركت و مسئولیتپذیری در اداره امور داخلی كانون را میدهد و نیز تمرین مهارتهای اجتماعی برای زندگی در جامعه مدنی را برای آنان میسر میسازد. بعلاوه آنان از این طریق میتوانند در رسیدگی به مشكلات سایر مددجویان و تلاش برای رفع آن مشاركت نمایند.
● اقدامات تأمینی پذیرش و تشخیص:
▪ مددجو پس از ورود، در قسمت نگهداری موقت اسكان داده میشود و اقدامات زیر، حداكثر ظرف یك هفته در مورد او به اجرا گذاشته میشود:
ـ اقدامات بهداشتی اولیه مانند تحویل لوازم بهداشتی مانند خمیردندان، حوله، مسواك، شامپو، لباس زیر و لباس رسمی.
ـ تشكیل پرونده قضایی توسط اجرای احكام.
ـ تشكیل پرونده شخصیتی و اجتماعی توسط روانشناس و مددكار اجتماعی.
ـ تشكیل پرونده بهداشتی، توسط پزشك كانون.
ـ واكسیناسیون و بیماریابی.
ـ شناسایی استعداد و توانایی حرفهای و تحصیلی.
ـ طبقه بندی و اسكان مددجویان در خوابگاههای مربوطه.
● اسكان:
كانون دارای ٩ محل اسكان اطفال بصورت مجزا میباشد.
خوابگاه و محل نگهداری دختران و پسران و اطفال زیر سن بلوغ (كمتر از ١٤ سال)، بخش نگهداری موقت (جدیدالورود) و بخش نگهداری مجرمین خطرناك و مددجویان متخلف بصورت مجزا میباشد.محل نگهداری اطفال براساس تشخیص شورای طبقه بندی و انضباطی تعیین میشود.
▪ اعضای شورای فوق عبارتند از:
١) مدیر كانون
٢) رئیس اداره قضایی
٣) رئیس اداره فرهنگی
٤) روانشناس
٥) مسئول خوابگاهها
٦) مددكار اجتماعی
٧) قاضی ناظر بر امور قضائی كانون.
● ملاقات :
هر مددجو هفتهای یك بار به مدت ٣٠ دقیقه، با مدیریت واحد مددكاری، در اتاقهای مجزا با خانواده بدون مأمور مراقب، دیدار حضوری دارد.
خانوادهها در سالن ملاقات توسط مددكاران، روانشناسان، مسئولین قضایی و برگههای اطلاع رسانی كه متناسب با مشكلات اطفال تهیه شده است مورد مشاوره، راهنمایی و دانشافزائی قرار میگیرند.
● بهداشت، درمان، تغذیه
▪ پیشگیری شامل واكسیناسیون، بیماری و كنترل بیماریهای واگیردار.
▪ درمان بیماران بصورت سرپایی، بستری و تحت نظر.
▪ معرفی بیماران نیازمند به امكانات تخصصی مراكز درمانی خارج از كانون.
▪ همكاری با شبكه بهداشت و درمان در ارتقاء سطح بهداشت كانون.
▪ مشاوره در تنظیم برنامه غذایی اطفال.
▪ نظارت و اقدام درمورد بهداشت فردی و بهداشت محیط كانون.
▪ ارائه خدمات دندانپزشكی، روانپزشكی، آموزش تنظیم خانواده، تزریقات و پانسمان، و خدمات دارویی.
● اقدامات حمایتی:
▪ معاضدت حقوقی با همكاری وكلای منتخب كانون و وكلای دادگستری و مسئولان قضائی كانون، جهت دفاع و مشاوره حقوقی و پیگیری پرونده قضائی مددجو.
▪ تقاضای تخفیف مجازات و تجدید نظر در احكام صادره و آزادی مشروط.
▪ معرفی مددجویان معسر به مراجع ذیصلاح.
▪ معرفی مددجویان واجدشرایط به افراد خیر و مؤسسات خیریه جهت پرداخت جرائم نقدی و دریافت كمكهای مالی.
▪ شركت در جلسات دادگاه و اعلام نظریه درباره مددجو توسط روانشناسان و مددكاران اجتماعی.
● مراقبت بعد از آزادی:
▪ اقدامات روانشناسی و مددكاری كه شامل موارد زیر میباشد:
ـ پیگیری درمان فردی و اجتماعی.
ـ معرفی به مراكز مشاوره و روان درمانی پس از آزادی.
ـ آماده سازی مددجویان برای درك و مقابله مؤثر با پدیدههای اجتماعی و نظارت.
ـ كاریابی و بكارگماری مددجویان با توجه به استعدادها و علایق.
ـ پیگیری امور تحصیلی، شغلی و خانوادگی.
ـ ایجاد سازگاری بین مددجو و خانواده و جامعه.