تاریخچه و اهداف تأسیس كانون اصلاح و تربیت تهران

«كانون اصلاح و تربیت مركزی است جهت نگهداری ، اصلاح و تربیت و تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكار یا بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال تمام سن داشته باشند ». هدف قانونگذار از تمایز و جداسازی اینگونه بزهكاران توجه به واقعیتهای ملموس در جوامع شهری و تنگناهای ایجاد شده در مسیر زندگی افراد جامعه بخصوص كودكان و نوجوانان كه غالباً در اثر سوءاستفاده از ناآگاهی و عدم شناخت این قشر از قوانین و مقررات جاری و رشد عقلی و روانی می باشد .

بزهكاری كودكان نوجوانان و روشهای خاص اصلاح و تربیت آنان با توجه به شرایط سنی و اجتماعی و علل و انگیزه های غالبا متفاوت بزهكاری در این قشر با سایر بزهكاران بزرگسال ، موجب نگرش و توجه جرم شناسان و جامعه شناسان و مددكاران اكثر جوامع شده و در نهایت موجب گردید تمهیداتی جهت نگهداری و تربیت و تهذیب كودكان و نوجوانان مجرم با قوانین خاص درنظر گرفته شود . به همین منظور در ایران در سال ١٣٤٧ در منطقه شمال غرب تهران واقع در محله شهرزیبا ساختمان و ابنیه اولین مجتع نگهداری اینگونه بزهكاران بنام (كانون اصلاح و تربیت كودكان و نوجوانان) تأسیس و شروع به فعالیت نمود . طبق ماده ١٨ آئین نامه قانونی و مقررات اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی كشور كانون مزبور چنین تعریف گردیده است «كانون اصلاح و تربیت مركزی است جهت نگهداری ، اصلاح و تربیت و تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكار یا بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال تمام سن داشته باشند ». هدف قانونگذار از تمایز و جداسازی اینگونه بزهكاران توجه به واقعیتهای ملموس در جوامع شهری و تنگناهای ایجاد شده در مسیر زندگی افراد جامعه بخصوص كودكان و نوجوانان كه غالباً در اثر سوءاستفاده از ناآگاهی و عدم شناخت این قشر از قوانین و مقررات جاری و رشد عقلی و روانی می باشد .
براین پایه و استدلالات موجه با جداسازی بزهكاران نوجوان از بزرگسالان ، لزوم نگهداری و نظارت و تربیت و تهذیب و اصلاح و بازگشت آبرومندانه به جامعه از دغدغه های هرنوع جوامع مترقی محسوب و براین اساس كانون اصلاح و تربیت نیز با كادری مجرب و آموزش دیده با اهداف بر شمرده فعالیت خود را آغاز نمود .
▪ از لحاظ ساختاری كانون اصلاح و تربیت از بخشهای مختلفی تشكیل كه اهم آن به شرح ذیل می باشد :
ـ امور مدیریت داخلی و مددكاری
ـ بهداری و مركز مشاوره و سالن ملاقات
ـ امور فرهنگی و آموزش
ـ اداری ، مالی ، خدماتی
ـ امور انتظامی
در حال حاضر كانون زیرمجموعه اداره كل زندانهای تهران بوده و به عنوان یك مجتمع تربیتی نوجوانان زیر ١٨ سال (دختر و پسر) را نگهداری می كند .
● كانون اصلاح و تربیت تهران در یك نگاه
كانون اصلاح و تربیت تهران در سال ١٣٤٧ تأسیس و آغاز به كار كرد . با بررسی تاریخچهٔ آن به این نتیجه می‏رسیم كه اندیشه و ساماندهی این اقدام متناسب با نیاز جامعه و اطفال بزهكار بوده است.
كودكان و نوجوانان معارض قانون بخاطر رفتار یا انجام اعمالی به تشخیص دادگاه صالح به كانون اصلاح و تربیت تحویل می‏شوند. این مركز در ورود مددجو و صدور حكم آزادی نقشی ندارد، و دادگاه آن را تعیین می‏نماید. براساس مادهٔ ١٩ آیین‏نامه قانونی و مقررات سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، كانون اصلاح و تربیت، مركزی است جهت نگهداری، اصلاح و تربیت، تهذیب اطفال غیربالغ و بزهكارانی كه كمتر از ١٨ سال سن داشته باشند. یكی از مهمترین آثار تأسیس كانون اصلاح و تربیت جداسازی مجرمین زیر ١٨ سال از مجرمین بزرگسال است. پس از آن اقدامات و فعالیتهای اصلاحی و تربیتی است. كانون در زمینی به مساحت تقریبی ٤٠ هزارمترمربع در شمال غربی تهران واقع شده است و دارای محل اسكان، ساختمان اداری، روانشناسی، مددكاری، بهداری، آشپزخانه، سالن غذاخوری، سالن ملاقات، كارگاههای فنی‏حرفه‏ای، آموزشگاه، كتابخانه، ورزشگاه و استخر می‏باشد.
این مركز بطور میانگین سالانه ٢٦٣٧ نفر را پذیرش می‏نماید كه از بین آنان ٤٤٧ نفر دختر و ٢١٩٠ پسر می‏باشند و معمولاً ٢٥٠ نفر پسر و ٦٠ نفر دختر همزمان در آن اقامت دارند.
بزهكاری پدیده‏ای روانی و اجتماعی است و نظر به اینكه عوامل اجتماعی نقش مؤثری در بروز و رفع آن دارد، مدیریت و شیوه اداره كانون برمبنای اصل مشاركت می‏باشد.
▪ مشاركت سازمانهای بین ‏المللی:
یونیسف اقدام به برگزاری دوره‏های آموزشی برای كاركنان و تسهیل تبادل تجارب علمی و عملی از طریق بازدیدهای بین‏المللی نموده است و در تأمین امكانات آموزشی همكاری داشته است. همچنین كانون مورد بازدید گروههای مختلف بین‏المللی مانند سازمان اصلاحات جزائی قرار گرفته است.
▪ مشاركت نهادهای دولتی:
وزارت آموزش پرورش با احداث هنرستان كاردانش، تأمین نیروی انسانی و برگزاری امتحانات رسمی با این مركز همكاری كرده است. سازمان فنی حرفه‏ای وزارت كار و امور اجتماعی نیز با تأمین مربیان مجرب در برگزاری دوره‏های آموزش فنی حرفه‏ای برای مددجویان مشاركت دارد. مجتمع قضائی رسیدگی به جرائم اطفال در تعریف شخصیت كودكان معارض قانون مشاركت دارد و در صدور احكامی كه بعضاً منجر به استفاده از مجازات‏های جایگزین حبس شده تأثیر گذار بوده است.
همچنین شهرداری تهران مسئولیت زیباسازی محوطه كانون را عهده‏دار است و در راه‏اندازی خانه‏های حمایتی (خانه من) مشاركت دارد. سایر سازمانها و مؤسسات دولتی مانند تربیت بدنی و مراكز بهداشت و درمان منطقه نیز با این مركز همكاری دارند.
▪ مشاركت مردمی و سازمانهای غیردولتی (NGO):
اكثریت قریب به اتفاق همكاران مردمی ، زنان میانسال مجرب و تحصیل كرده‏ای هستند كه به عنوان نمادی از مادر، با مددجویان ارتباط برقرار می‏كنند و پاسخگوی نیازهای عاطفی آنان می‏باشند. همكاران افتخاری این مركز همچنین در آموزش و تربیت مددجویان مشاركت دارند و از آنانی كه نیازمندند حمایت‏های مالی می‏نمایند.
▪ مشاركت مددجویان تحت عنوان شورای شهر كانون:
شورای شهر كانون، توسط مددجویان مقیم كانون و از میان افراد داوطلب انتخاب می‏گردد و فردی كه حائز بیشترین آراء باشد بعنوان شهردار برگزیده می‏شود و مسئولیت كمیته‏های فرهنگی، خدمات، بهداشت، انتظامی و ورزشی را به عهده می‏گیرد.
این امر به مددجویان امكان مشاركت و مسئولیت‏پذیری در اداره امور داخلی كانون را می‏دهد و نیز تمرین مهارتهای اجتماعی برای زندگی در جامعه مدنی را برای آنان میسر می‏سازد. بعلاوه آنان از این طریق می‏توانند در رسیدگی به مشكلات سایر مددجویان و تلاش برای رفع آن مشاركت نمایند.
● اقدامات تأمینی پذیرش و تشخیص:
▪ مددجو پس از ورود، در قسمت نگهداری موقت اسكان داده می‏شود و اقدامات زیر، حداكثر ظرف یك هفته در مورد او به اجرا گذاشته می‏شود:
ـ اقدامات بهداشتی اولیه مانند تحویل لوازم بهداشتی مانند خمیردندان، حوله، مسواك، شامپو، لباس زیر و لباس رسمی.
ـ تشكیل پرونده قضایی توسط اجرای احكام.
ـ تشكیل پرونده شخصیتی و اجتماعی توسط روانشناس و مددكار اجتماعی.
ـ تشكیل پرونده بهداشتی، توسط پزشك كانون.
ـ واكسیناسیون و بیماریابی.
ـ شناسایی استعداد و توانایی حرفه‏ای و تحصیلی.
ـ طبقه بندی و اسكان مددجویان در خوابگاه‏های مربوطه.
● اسكان:
كانون دارای ٩ محل اسكان اطفال بصورت مجزا می‏باشد.
خوابگاه و محل نگهداری دختران و پسران و اطفال زیر سن بلوغ (كمتر از ١٤ سال)، بخش نگهداری موقت (جدیدالورود) و بخش نگهداری مجرمین خطرناك و مددجویان متخلف بصورت مجزا می‏باشد.محل نگهداری اطفال براساس تشخیص شورای طبقه بندی و انضباطی تعیین می‏شود.
▪ اعضای شورای فوق عبارتند از:
١) مدیر كانون
٢) رئیس اداره قضایی
٣) رئیس اداره فرهنگی
٤) روانشناس
٥) مسئول خوابگاه‏ها
٦) مددكار اجتماعی
٧) قاضی ناظر بر امور قضائی كانون.
● ملاقات :
هر مددجو هفته‏ای یك بار به مدت ٣٠ دقیقه، با مدیریت واحد مددكاری، در اتاق‏های مجزا با خانواده بدون مأمور مراقب، دیدار حضوری دارد.
خانواده‏ها در سالن ملاقات توسط مددكاران، روانشناسان، مسئولین قضایی و برگه‏های اطلاع‏ رسانی كه متناسب با مشكلات اطفال تهیه شده است مورد مشاوره، راهنمایی و دانش‏افزائی قرار می‏گیرند.
● بهداشت، درمان، تغذیه
▪ پیشگیری شامل واكسیناسیون، بیماری و كنترل بیماریهای واگیردار.
▪ درمان بیماران بصورت سرپایی، بستری و تحت نظر.
▪ معرفی بیماران نیازمند به امكانات تخصصی مراكز درمانی خارج از كانون.
▪ همكاری با شبكه بهداشت و درمان در ارتقاء سطح بهداشت كانون.
▪ مشاوره در تنظیم برنامه غذایی اطفال.
▪ نظارت و اقدام درمورد بهداشت فردی و بهداشت محیط كانون.
▪ ارائه خدمات دندانپزشكی، روانپزشكی، آموزش تنظیم خانواده، تزریقات و پانسمان، و خدمات دارویی.
● اقدامات حمایتی:
▪ معاضدت حقوقی با همكاری وكلای منتخب كانون و وكلای دادگستری و مسئولان قضائی كانون، جهت دفاع و مشاوره حقوقی و پیگیری پرونده قضائی مددجو.
▪ تقاضای تخفیف مجازات و تجدید نظر در احكام صادره و آزادی مشروط.
▪ معرفی مددجویان معسر به مراجع ذیصلاح.
▪ معرفی مددجویان واجدشرایط به افراد خیر و مؤسسات خیریه جهت پرداخت جرائم نقدی و دریافت كمكهای مالی.
▪ شركت در جلسات دادگاه و اعلام نظریه درباره مددجو توسط روانشناسان و مددكاران اجتماعی.
● مراقبت بعد از آزادی:
▪ اقدامات روانشناسی و مددكاری كه شامل موارد زیر می‏باشد:
ـ پیگیری درمان فردی و اجتماعی.
ـ معرفی به مراكز مشاوره و روان درمانی پس از آزادی.
ـ آماده سازی مددجویان برای درك و مقابله مؤثر با پدیده‏های اجتماعی و نظارت.
ـ كاریابی و بكارگماری مددجویان با توجه به استعدادها و علایق.
ـ پیگیری امور تحصیلی، شغلی و خانوادگی.
ـ ایجاد سازگاری بین مددجو و خانواده و جامعه.